De maan: zijn we er geweest?

Een tijd geleden. Pre-coronatijdperk. Verjaardagsfeestje. Vijftig jaar na de eerste maanlanding. ‘Jij wil nog steeds niet in discussie over de maanlandingtheorieën he?’ Klopt. Omdat er geen ‘theorieën’ zijn. Er is geen discussie. We – de mens – hebben op de maan gestaan. We. Hebben. Op. De. Maan. Gestaan. 

Punt.

Hoewel, eigenlijk niet natuurlijk.

Jaren geleden woonde de schrijver van dit stuk drie colleges van Charles Duke bij. Ex-astronaut én maanwandelaar. De eerste twee gingen over de aanloop tot de Apollo 11-missie (de eerste maanlanding), en de Apollo 16-missie, waardoor hij zelf voeten op de maan zette. Het derde college belichtte de alternatieve theorieën over maanlandingen. Titel: De maan, zijn we er geweest?

Een retorische vraag, want Duke veegde anderhalf uur lang de vloer aan met eenieder die alternatieve maanlandingstheorieën de wereld in slingeren en levend houden. Geen boosheid of rancune, wel verongelijktheid. Zijn boodschap was, alle desinformatie over de maanlanding(en) elimineren.

Dit artikel is een verslag van dit college. Daarom, de vraag:

Geef drie argumenten waaruit blijkt dat we, de mens, ruim 50 jaar geleden (al) op de maan stonden en waardoor elke alternatieve theorie over maanlandingen bij het grof vuil kan?

Tegenargumenten

President van de Verenigde Staten John F. Kennedy kondigde het op 12 september 1962 aan: ‘we’ kiezen ervoor naar de maan te gaan. In hetzelfde decennium nog. Dus vóór 1970. Waarom? Kennedy: ‘Niet omdat ze (deze doelen – RB) makkelijk zijn, maar omdat ze moeilijk zijn. Omdat die uitdaging er één is die we aangaan. Die we niet willen uitstellen. Die we van plan zijn te winnen.’ 

Zeven jaar later is het zover. 20 juli 1969. Neil Armstrong gaat het oppervlak van de maan betreden. 

‘That’s one small step for (a) man, one giant leap for mankind.’

Al snel verschijnen de wildste theorieën. Is het wel echt gebeurd? Is het in scène gezet? Wat klopt er wel, wat vooral niet? Alternatieve theorieën. Tegenargumenten.

De Amerikaanse vlag: wappert deze wel, of juist niet? Maar ook, de opmerkelijke foto’s. Vergezichten zonder sterren. Gemankeerde schaduwen. Vertragingen in de transcripts. De straling van de Van Allengordels. Enzovoorts, enzovoorts. Deze, en andere, werden door Duke in het hierboven genoemde college en in dit artikel één voor één weerlegd.

Nu, drie argumenten waardoor je kunt stellen dat maanlandingen hebben plaatsgevonden.

 

1 – Herhaling van zetten

Argument één: de raketmissies zijn herhaaldelijk opgezet en uitgevoerd, door tienduizenden betrokkenen.

Een open deur van heb-ik-me-jou-daar, maar voor sceptici goed om te benoemen. ‘De maanlanding’ is niet een opzichzelfstaand evenement geweest. Daarom de vraag: áls het al in scène is gezet, waarom zouden ze het dan keer op keer doen? En als dat het geval was geweest, hoe dan?

Een kort college. Na die legendarische speech van president John F. Kennedy ontspon langzaamaan een ‘Space Race’, met de Sovjet-Unie als enige tegenstander. Alle eerste mijlpalen op ruimtevaartgebied waren een scalp voor Roskosmos (ruimtevaartorganisatie van de Russen). Het Amerikaanse NASA (National Aeronautics and Space Administration) viste keer op keer achter het net. Het eerste levende wezen in de ruimte? Een Russische hond, Laika. De eerste persoon in de ruimte? Joeri Gagarin. Eerste ruimtewandeling ooit? Gagarins landgenoot Alexej Leonov. Eerste vrouw in de ruimte? Valentina Teresjkova. 

NASA startte met eenzitters, project Mercury. Zes bemande vluchten. Stuurde hiermee Alan Shepard als eerste Amerikaan de ruimte in. Daarna tweezitter-project Gemini. Tien bemande vluchten. Onder andere de eerste Amerikaanse ruimtewandeling door Ed White. Vervolgens was het de beurt aan de Saturnus V-raket, voor de Apollo-missies, die plaats bood aan drie astronauten per vlucht. Elf bemande vluchten, met zes succesvolle maanlandingen.

Er waren enorm veel mensen bij deze drie projecten betrokken. Binnen NASA, maar ook daarbuiten. Jarenlang. Alle onderdelen van iedere raket werden apart geproduceerd, naar Cape Canaveral getransporteerd en daar vervolgens geassembleerd. Dit maakt dat er honderdduizenden mensen, jarenlang dus, meewerkten aan deze NASA-projecten. Niemand van hen vertelde dat het een vooropgezet, geënsceneerd plan was. 

Arlington National Cemetery, de laatste rustplaats van astronauten Gus Grissom en Ed White

En, NASA heeft tragische gebeurtenissen tijdens de maanmissies nooit verdoezeld. Denk aan de missie Apollo 13. Maar zeker ook Apollo 1. De cabine van de raket implodeerde tijdens een van de testen in voorbereiding op de lancering. Drie levend verbrande astronauten: Gus Grissom, de eerder genoemde Ed White en Roger Chaffee. Wat onsmakelijk, maar voor de complotpuristen: heus, niets hiervan is in scène gezet.

Een overzicht van alle Apollo-vluchten vindt u onderaan dit artikel.

Hoe dan ook, nogmaals: al zou de maanlanding op zichzelf toneelspel zijn geweest, hoe dan? En waarom dan iedere keer? En, nogmaals, er werkten honderdduizenden mensen aan Mercury, Gemini en Apollo. Geen één van hen heeft uit de school geklapt – wanneer je ervan uit zou gaan dat er niets waar is van de maanlandingen. Sektevorming, het zou kunnen. Maar dan toch, na ruim 50 jaar (nog) geen enkele klokkenluider. Hoe waarschijnlijk is dat? 

 

2 – Google Moon

Argument 2: veel, zo niet alle, sporen van menselijke activiteiten op de maan zijn vandaag de dag te zien.

Een stap vooruit in de tijd. 21e eeuw. De evenknie van Google Earth, die van de maan: Google Moon.

Een overzicht van de voorkant van de maan. Onder meer, Mare Tranquillitatis, Fra Mauro, Hadley Rille. Precies

Ruimtepak van James Irwin, gedragen tijdens de maanmissie Apollo 15 (Steven F. Udvar-Házy Center, Chantilly-VA, V.S.)

ook hoe de Russische satellieten destijds konden zien dat er activiteit óp de maan had plaatsgevonden. Maar daarover, straks meer.

Het mooie is dat op de maan geen wind staat. Daarom is bijna alles nog exact hetzelfde zoals eind jaren ’60, begin jaren ’70. (En dit blijft in principe duizenden, miljoenen jaren onveranderd.) Zodoende, te zien: één grote stofbak vol sporen van menselijk handelen.

Schoenzoolafdrukken. Bandensporen, van de maanwagens. Schroeiplekken, veroorzaakt door opgestegen maanlanders. Amerikaanse vlaggen, inmiddels volledig wit vanwege zonnestraling. Meetapparatuur. Restanten van maanlanders. Een valkenveer, blijven liggen na een natuurkundig experiment (Apollo 15). Een familiefoto van Charles Duke (Apollo 16). En, er moeten op de maan golfballetjes liggen (Apollo 14).

Ergens anders op het internet staat een overzicht van wat er op de maan aan menselijk handelen ligt.

 

3 – Reactie Sovjet-Unie

22 juli 1969. Twee dagen na de eerste maanlanding. De nieuwste editie van Pravda, de Sovjet-staatskrant, is uit. Op de voorpagina valt te lezen: 

DE EERSTE MAANMISSIE

Deel van de voorpagina Sovjet-staatskrant Pravda, daags na de maanlanding van Armstrong en Aldrin (klik op de afbeelding voor een vergroting)

Interview met academicus A.P. Vinogradov 
 
Hoe beoordeelt u de prestatie van de Apollo 11-bemanning? Welke nieuwe problemen hebben ze moeten verhelpen in vergelijking met eerdere bemande vluchten naar de maan? 
 
‘We hebben veel respect voor het Amerikaanse ‘ruimteschip’ Apollo 11, dat twee mensen – Neil Armstrong en Edwin Aldrin – op de
maan zette. Het ruimteschip en haar systemen hebben een grote prestatie geleverd. We kunnen niets anders dan bewondering hebben voor de moed en zelfbeheersing van de kosmonauten
(!! – RB), die kennis hebben gemaakt met het onbekende. Ze zijn immers als eerste geland op onze natuurlijke satelliet. Nieuwe uitdagingen zijn echter niet minder complex – zoals het wegkomen van de maan. Ik wil hierbij van de gelegenheid gebruikmaken de kosmonauten te feliciteren met hun daverende succes en ik wens ze een veilige vlucht terug naar de aarde.’ 

Dus, nog voor Armstrong, Aldrin en Collins terug op aarde waren, erkende de Sovjet-Unie de maanlanding van de Amerikanen. Weliswaar met een kleiner bericht dan bij eigen vorderingen, zoals de vlucht van Gagarin of succesvolle lanceringen van onbemande satellieten, maar dat is goed te begrijpen.

Als nou één natie motieven had deze claim in twijfel te trekken, te bagatelliseren of zelfs in zijn geheel te ontkennen, meer dan elke – excuus voor de woordkeus – zolderkamertheoreticus, dan was het wel de Sovjet-Unie? Bovendien, hadden ze er de middelen voor, met de Loena-satellieten die in die jaren naar de maan werden geschoten. Maar vanuit Russische (officiële) hoek kwam nooit enige vorm van ontkenning. Ook in het Kremlin is de opvatting dat op 20 juli 1969 de eerste mensen – Amerikanen – op de maan landden. 

Later werd bekend dat de Sovjetleider op dat moment, Nikita Chroesjtsjov, goed op de hoogte was van de maanlanding van Armstrong en Aldrin. En dit nieuws tandenknarsend tot zich nam. Lees het interview dat zoon Sergei Chroesjtsjov in 2011 had met het magazine Scientific American (de Quest van de Verenigde Staten).

Maanlanding & media
Hoe berichtten media over de maanlanding? Vier jaar geleden maakte de BBC op Twitter de balans op:

 

Kilo’s maansteen

Dan nog de vraag: waarom deden de Sovjets hier zo (ogenschijnlijk) luchtig over? Antwoord: als je een spel verliest of dreigt te verliezen, wat kun je dan het beste doen? Precies, doen alsof je toch al niet je best deed of dat het je weinig uitmaakt. Exact wat de Russen deden. Men zweeg gewoonweg over het bestaan van een space race. Laat staan, eraan meedoen.

Er werd dus wel nauwkeurig over de maanlanding bericht. Alleen sprak men niet in termen van winst (V.S.) of verlies (Sovjet-Unie). De goednieuwsstroom moest intact blijven – conform de Sovjet-doctrine.

(Misschien daarom ook, is Roskosmos gaan samenwerken met NASA. Immers, inhakend nog op de vorige alinea: als je er nou écht van overtuigd zou zijn dat je opponent heeft valsgespeeld, waarom ga je dan direct erna met hem in zee?)

Glasnost
In 1989 kregen Amerikaanse wetenschappers in het kader van Michail Gorbatsjovs ‘glasnost’ een rondleiding in de Russische ‘kosmonautenkeuken’ in Moskou. Er bleek een maanlander te staan. Bij toeval opgemerkt door de wetenschappers. Weliswaar in een andere vorm dan het NASA-ontwerp, maar hiermee gaven de Russen indirect toe wel degelijk bezig te zijn geweest met een landing van mensen op de maan.

Na de missie Apollo 17 stopten de Amerikanen met maanreizen. Kort gezegd: het geld – en steun hiervoor – was op. Apollo 18, 19, 20 werden geschrapt. Het NASA-vizier richtte zich op zinvollere projecten. Want, naar de maan, waarom eigenlijk nog? Het prestige-element was immers al verdwenen. De missies kostten bakken met geld en brachten enorme risico’s met zich mee. En dat, voor kilo’s (maan)steen – ietwat overdreven gesteld. Hoe dan ook, was het draagvlak voor nieuwe bemande maanmissies, of verder, destijds niet (meer) aanwezig. 

Samenwerking

In 1972 startten de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie gezamenlijk het project Apollo-Soyuz, te midden van alle dreigende geopolitieke conflicten. Doel: buiten de dampkring een koppeling tussen capsules van beide ruimtevaartorganisaties realiseren. Na Apollo-Soyuz volgden de spaceshuttles, de ruimtestations Saljoet 1 t/m 7, Skylab, Mir

Space Shuttle Discovery

Space Shuttle Discovery, tentoongesteld in het Steven F. Udvar-Házy Center, Chantilly, Virginia

(Rusland) en uiteindelijk ISS. Om een voorbeeld van de voortdurende samenwerking te schetsen: ruimtestation Mir werd – met elkaars goedkeuring – door zowel Russische Soyuz’ als Amerikaanse Space Shuttles bezocht.

De samenwerking tussen NASA en Roskosmos houdt tot op de dag van vandaag stand, ondanks alle politieke spanningen. Zoals John F. Kennedy in de beroemde ‘We go to the moon’-speech aangaf: ‘outer space’ is geen plek voor internationale conflicten.

2024

Momenteel is het vizier weer vol op (toekomstige) maanreizen gericht. Zo heeft NASA project Artemis. In 2025 willen de Amerikanen hiermee weer mensen naar de maan sturen, waaronder de eerste vrouw. Voor de eerste vlucht naar de maan, in 2025 een rondje rond het hemellichaam (project Artemis II), zijn vier astronauten geselecteerd. Drie Amerikanen en een Canadees: Reid Wiseman, Victor Glover, Christina Koch en Jeremy Hansen. Ook wil men uiteindelijk op zoek naar grondstoffen die essentieel zijn voor een toekomstige permanente basis op de maan.
In november 2022 werd al een onbemande testvlucht naar de maan succesvol afgewerkt. Ten opzichte van 50 jaar geleden is de procedure van het betreden van de dampkring (lees: de terugkeer op aarde) aangepast, maar de raket zelf heeft veel gelijkenissen met de Saturnus-V van de Apollo-missies

En er is meer. China (CNSA, taikonauten) is bezig met toekomstige maanreizen, Israël (SpaceIL) en India (ISRO, gaganauten) stuurden al onbemande landers naar de maan. Europa (ruimtevaartagentschap ESA) en Japan (JAXA) doen ook hun duit in het zakje.

‘Space Race – the 21st Century’ krijgt langzaamaan vorm.

 

Project Apollo

Apollo-project (1967-1972)

Apollo 1 (astronauten Gus Grissom, Ed White, Roger Chaffee) – Tijdens het testen van de raket op de grond in Florida implodeert de cabine. Een fatale combinatie van een vonkje in de bedrading en een concentratie van zuivere zuurstof in de cabine. Grissom, White en Chaffee komen hierbij om het leven.

Apollo 4, 5 en 6 – Onbemande testvluchten

Apollo 7 (Wally Schirra, Donn Eisele, Walt Cunningham) – Eerste bemande testvlucht rond de aarde. 

Apollo 8 (Frank Borman, Jim Lovell, William Anders) – Eerste bemande testvlucht naar de maan. Voor het eerst in een baan om de maan. Anders maakt de beroemde Earthrise-foto

Apollo 9 (David Scott, Jim McDivitt, Russell Schweickart) – Testvlucht rond de aarde, oefening(en) met de maanlander.

Apollo 10 (Thomas Stafford, Eugene Cernan, John Young) – Bemande vlucht naar de maan, maar zonder landing. ‘Generale repetitie’ met de maanlander. Bijna exact zoals Apollo 11 het twee maanden later gaat doen. Bij het afdalen naar de maan blijft de maanlander steken op 15 km hoogte. De NASA zou expres te weinig brandstof in de maanlander hebben gedaan om een landing én terugkeer onmogelijk te maken. Zodoende konden de astronauten niet in de verleiding komen van het vluchtplan af te wijken en toch te landen. (Dit uitgangspunt is de start van Apple TV+-serie For All Mankind, een fictieve, ingenieuze ‘what if’-serie over ruimtevaart.)

Apollo 11 (Neil Amstrong, Edwin Aldrin, Michael Collins) – Armstrong en ‘Buzz’ Aldrin landen op 20 juli 1969 als eerste mensen op de maan. 
(Landingsplaats maan: Mare Tranquillitis. Command & Service Module (CSM)-piloot: Michael Collins).

Apollo 12 (Pete Conrad, Alan Bean, Richard Gordon) – Conrad en Bean landen op de maan. Enkele seconden na de lancering slaat de bliksem in de raket. Geen gevolgen.
(Landingsplaats maan: Oceanus Procellarum. CSM-piloot: Richard Gordon.)

Apollo 13 (Jim Lovell, Jack Swigert, Fred Haise) – Defect aan de Command Module: twee dagen na lancering, onderweg naar de maan, ontploft een zuurstoftank. Een landing op de maan zit er niet meer in, heelhuids thuiskomen is vanaf dat moment het belangrijkste. Na een hachelijke onderneming kan men ternauwernood terugkeren naar de aarde. Van deze expeditie is een Oscarwinnende film Apollo 13 gemaakt.

Apollo 14 (Alan Shepard, Edgar Mitchell, Stuart Roosa) – Shepard en Mitchell landen op de maan. Shepard, eerder gediagnosticeerd met de ziekte van Menière, een evenwichtsaandoening, kon na een operatie weer aan ruimtereizen denken. Aldus geschiedt.
(Landingsplaats maan: Fra Mauro. CSM-piloot: Stuart Roosa).

Apollo 15 (David Scott, Alfred Worden, James Irwin) – Scott en Irwin landen op de maan. De eerste piloten die een maanwagen op de maan besturen. Met de maanwagen kan een snelheid van ruim 20 km/u gehaald worden. Scott behoort met John Young, Eugene Cernan en Jim Lovell tot de enige mensen die twee keer naar de maan zijn gevlogen. Irwin ervoer – naar eigen zeggen – tijdens de Apollo-missie meer dan ooit de kracht van God. Na zijn carrière als piloot en astronaut (ruim 7000 vlieguren) organiseerde hij expedities naar plaatsen die in de Bijbel voorkomen.
(Landingsplaats maan: Rima Hadley. CSM-piloot: Alfred Worden.)

Apollo 16 (John Young, Ken Mattingly, Charles Duke) – Young en Duke landen op de maan. Young zou later (hoofd)piloot zijn van de eerste vlucht met de Space Shuttle. Duke was eerder CAPCOM (communicator namens ’Houston’) op het moment van Neil Armstrongs eerste stappen op de maan, en is de jongste maanwandelaar.
(Landingsplaats maan: Descartes Highlands. CSM-piloot: Ken Mattingly.)

Apollo 17 (Eugene Cernan, Ronald Evans, Harrison Schmitt) – Cernan en Schmitt landen op de maan. Eerste nachtelijke lancering. Na het annuleren van Apollo 18, 19 en 20 houdt NASA een stoelendans onder de astronauten. Schmitt schuift door naar de laatste maanmissie, Apollo 17. Waarom? Schmitt is van origine een geoloog – op de maan vindt hij oranjekleurig maangesteente. Evans heeft het record van de langste tijd in een baan om de maan draaien: ruim 6 dagen. Cernan stapt als laatste aan boord van de maanlander, en is dus vooralsnog de laatste mens die op de maan stond.
(Landingsplaats maan: Taurus-Littrow. CSM-piloot: Ronald Evans.)

Bronnen

  • 3 colleges gegeven door Charles Duke, aan boord van de ms Amsterdam, 2011, te weten:
    • Van Mercury tot Apollo
    • Apollo 16
    • De maan: zijn we er geweest? (vandaar de titel van dit stuk) Apollo-astronaut Charles Duke: CAPCOM Apollo 11, reservebemanning Apollo 13, LM-piloot en derhalve maanwandelaar Apollo 16, reservebemanning Apollo 17.
  • MoonWalker – Charlie & Dotty Duke
  • Van Prooijen, Jan-Willem. Waarom mensen in complottheorieën geloven, welingelichtekringen.nl (http://www.welingelichtekringen.nl/wetenschap/487170/waarom-mensen-in-complottheorieen-geloven.html)  
  • Reddit-topic Pravda cover 22 July 1969
  • https://history.stackexchange.com/questions/15023/what-was-the-internal-soviet-reaction-to-the-moon-landing
  • Artikel ‘Trash on the moon’, The Atlantic – https://www.theatlantic.com/technology/archive/2012/12/the-trash-weve-left-on-the-moon/266465/
  • https://twitter.com/BBCMonitoring?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1152544457197309952%7Ctwgr%5Efdcb6255df4d4330ffd03f14a14264fae303481d%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Frandyblogs.nl%2Fwp-admin%2Fpost.php%3Fpost%3D7873action%3Dedit
  • https://www.rmg.co.uk/stories/topics/moon-landing-conspiracy-theories-debunked
  • https://edition.cnn.com/2023/01/29/world/nasa-artemis-moon-secretive-crew-selection-process/index.html
  • From the Earth to the Moon – Ron Howard, Tom Hanks

Fotoverantwoording

  • Cover: foto college II Charles Duke, 2011 – eigen archief
  • Foto ruimtepak James Irwin, Apollo 15 – eigen archief, 2019
  • Foto spaceshuttle Discovery – eigen archief, 2019

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *